Το φαινόμενο της πεταλούδας.Μπορούμε να αλλάξουμε το παρόν ή το μέλλον;

Στη θεωρία του χάους (τομέας στα μαθηματικά, με διάφορες εφαρμογές σε κλάδους επιστημών όπως η φυσική,     η μηχανολογία, τα οικονομικά και η βιολογία)  υπάρχει μια ποιητική μεταφορά για το φαινόμενο της υπερβολικά ευαίσθητης εξάρτησης ενός συστήματος από τις αρχικές συνθήκες.

Δηλαδή φαινόμενο που, κατά το αρχικό του στάδιο, μπορεί να επηρεαστεί από την παραμικρή λεπτομέρεια.       Αυτό, το ονομάζουμε φαινόμενο της πεταλούδας.

Η έκφραση «το φαινόμενο της πεταλούδας», πιστεύεται ότι προέρχεται από το διήγημα του συγγραφέα                 Ray Bradbury, “Ο θόρυβος της βροντής” όπου αναφέρει ότι στο μέλλον θα οργανώνονται σαφάρι στο χρόνο για τους τουρίστες. Σε μια απώτερη προϊστορική εποχή ένας τουρίστας του μέλλοντος ποδοπατεί μια πεταλούδα και το γεγονός αυτό προκαλεί μια αλυσίδα απρόβλεπτων συνεπειών για την ανθρώπινη ιστορία.

Η πιο συνήθης διατύπωση του φαινομένου αυτού είναι η παρακάτω:

«αν μια πεταλούδα κινήσει τα φτερά της στον Αμαζόνιο, μπορεί να φέρει βροχή στην Κίνα»

Θεωρία του Χάους.

Ο όρος «θεωρία του χάους» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά (καταγεγραμμένα) από τον μετεωρολόγο         Edward Lorenz (1917-2008) κατά τη δεκαετία του 1960, όταν μελετούσε, μέσω αριθμητικής επίλυσης σε       (ψηφιακό) υπολογιστή, ένα σύστημα διαφορικών εξισώσεων που προσημείωνε τα καιρικά φαινόμενα ενός εξιδανικευμένου, απλουστευμένου μοντέλου “ατμόσφαιρας”. Το 1961, τυχαία μια μέρα, θέλησε να δει μια     ιδιαίτερη ακολουθία και πάλι. Για να κερδίσει χρόνο, άρχισε στη μέση της ακολουθίας, αντί στην αρχή,                      να εισάγει τον αριθμό από μια προηγούμενη εκτέλεση και έφυγε, αφήνοντας το πρόγραμμα να «τρέξει».

Όταν επέστρεψε, η ακολουθία είχε εξελιχθεί τελείως διαφορετικά από αυτό που περίμενε.                                             Σε σχέση με το αρχικό σχέδιο υπήρχαν σημαντικές αποκλίσεις, διαφοροποιώντας σημαντικά τον τελικό από τον αρχικό σχεδιασμό.

Από αυτήν την εξέλιξη, ο Lorenz δήλωσε ότι είναι αδύνατο να προβλεφθεί ο καιρός με ακρίβεια, ωστόσο αυτή η ανακάλυψη τον οδήγησε προς άλλες πτυχές της επιστήμης, σε αυτό που ήρθε τελικά να μαθευτεί ως Θεωρία του Χάους.
Χάος: Όταν το παρόν καθορίζει το μέλλον, αλλά η προσέγγιση του παρόντος δεν προσδιορίζει κατά προσέγγιση το μέλλον

Το χάος επιδρά στην οικονομία;

Εύκολα διαπιστώνουμε ότι ναι επιδρά στην οικονομία. Σκεφτείτε τις καταρρεύσεις των χρηματιστηρίων πόσο χαοτικά φαινόμενα είναι. Τις αλόγιστες σπατάλες στην οικονομία ενός κράτους και η αντιμετώπισή τους με αλλεπάλληλους δανεισμούς είναι επίσης χαοτικά φαινόμενα.

Εφαρμόζοντας τη θεωρία του χάους σε ένα μοντέλο της οικονομίας, αντιλαμβανόμαστε ότι  τα οικονομικά συστήματα (ευρωπαϊκά ή παγκόσμια ) δεν είναι τυχαία, αλλά ιδιαίτερα σύνθετα. Σε κάθε οικονομικό σύστημα σε κάθε δράση αντιστοιχεί μια αντίδραση, που μπορεί να έχει ως συνέπεια μια αταξία. Αυτό οδηγεί στο «φαινόμενο της πεταλούδας». Για παράδειγμα μια μικρή διαταραχή στο οικονομικό σύστημα της Αμερικής, μπορεί να προκαλέσει τη δημιουργία ενός οικονομικού κυκλώνα στην Ευρώπη. Ή μια πτώση στο χρηματιστήριο π.χ. της Κίνας μπορεί να προκαλέσει παγκόσμιο «τσουνάμι» πτώσης των χρηματιστηριακών δεικτών .

Το χάος που προκαλείται από το φαινόμενο της πεταλούδας, έχει τεκμηριωθεί με την επιστήμη των μαθηματικών και τα μαθηματικά δεν κάνουν ποτέ λάθος.

Ελληνική οικονομία και χάος.

Πολλά τα σενάρια τα τελευταία χρόνια για την εξέλιξη της Ελληνικής οικονομίας.

Μια κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας ή/και μια έξοδος από το ευρώ, δεν είναι απομονωμένα γεγονότα. Θα μπορούσαν να οδηγήσουν, σαν το φαινόμενο της πεταλούδας, σε βάθος αρκετού ή λίγου χρόνου σε απρόβλεπτες καταστάσεις, διαφορετικές από εκείνες που θα λάμβαναν χώρα αν δεν συνέβαιναν οι μεταβολές αυτές.

Όμως, επειδή κάθε γεγονός δεν επηρεάζει από μόνο του τις μελλοντικές εξελίξεις, αλλά πάντα σε συνδυασμό με χιλιάδες άλλους παράγοντες, έτσι και ένα συμβάν με την ελληνική οικονομία δεν μπορεί κανείς με βεβαιότητα να προβλέψει πώς θα επηρεάσει την Ευρωζώνη.

Άλλωστε,

«αν η πεταλούδα κινήσει τα φτερά της την “λάθος” στιγμή στον Αμαζόνιο, είναι εξίσου πιθανό να αποτρέψει τη βροχή που αλλιώς μπορεί να συνέβαινε στην Κίνα»…

Από την Κατερίνα Τσαμπά ,

Οικονομολόγος – Φοροτεχνικός

Πηγές: El.wikipedia.org